Kur isha e vogël, rrija duke parë gjyshen se si përgatiste lakër turshi. Ajo shpenzonte orë të tëra duke prerë lakra dhe karrota, duke sterilizuar kavanozët dhe duke shtuar erëzat. Mbaj mend që kur e provova turshinë e pabërë, u ankova që nuk ishte aspak e mirë. Gjyshja më tha ‘Fiksoje mirë shenjën dalluese tek kapaku i kavanozit dhe do ta hapim atë kavanoz të parin me të ardhur dimri.’ Stina e ftohtë erdhi dhe kavanozi im më në fund u hap.
Ajo që provova ma çoi gojën lëng, ishte aq e mirë sa më bëri të mendoj që gjyshja patjetë duhet të kishte hedhur aty ndonjë përbërës sekret që e bënte lakrën të kishte shije aq të mirë.
Për ne Rusët, turshitë janë pjesë e kuzhinës tradicionale. Kastravecët turshi, domatet turshi, specat gogozhare, lakra turshi, janë të pranishme në çdo tryezë gjatë gjithë vitit. Në fakt, turshia është kaq e ndërthurur në traditat tona të të ngrënit, sa që ne mendojmë që kura më e mirë pas një nate të tepruar me alkol është pirja e lëngut të kastravecave turshi apo lakrës turshi. Me këtë të fundit ne luftojmë edhe gripin, për shkak të përmbajtjes së lartë të vitaminës C.
Kur erdha në Shqipëri për herë të parë, nuk e mendoja që Rusët dhe Shqiptarët ndanin të njëjtin pasion për turshinë. Mund ta imagjinoni sa shumë u habita kur u përballa me mezen time të parë që përveç disa llojeve të djathit, mishit, bukës, apo reçelit, përfshinte të gjitha llojet e turshive. E kuptova menjëherë që ndonëse shija ishte pak e ndryshme nga sa isha mësuar, ishte përsëri krejt e mrekullueshme.
Për mua dhe bashkëkombas apo të tjerë të huaj që jetojnë në Shqipëri, tradita e mezes dhe i gjithë proçesi që e shoqëron është padyshim një nga zakonet më të shijshme të kuzhinës që ofron Shqipëria. Gjatë udhëtimeve të mia në këtë vend, sa herë që miqtë më ftojnë për drekë ose për darkë, në tryezë do të gjeje çdo lloj gatimi të mundshëm: pjatat e mishit, perimet, byrek, gliko dhe sigurisht, turshi, sepse deri më tani të gjithë e kanë kuptuar sa me qejf i kam turshitë. Shqipëtarët janë me të vërtetë njerëzit më mikpritës dhe dashamirës në botë!
Procesi i përgatitjes së turshive është një teknikë krejt e veçantë e ruajtjes së perimes duke e fermentuar atë në uthull ose në shëllirë. Recetat e bërjes së turshisë variojnë nga njëri vend në tjetrin, po ashtu edhe masa e erëzave të përdorura. Turshitë më të njohura këtu në Shqipëri janë ato të domateve, lakrës, specave, perimeve të përziera, kastravecave, patëllxhanëve dhe panxharit (i cili më pëlqen në veçanti.) Fjala turshi vjen nga “torsh”, që në Persisht dhe gjuhën Kurde do të thotë “e thartë.”
Teksa flasim për thartësinë dhe mundjen e të ftohtit nëpërmjet turshisë, duhet të dini që lakra e turshisë ka një përmbajtje shumë të madhe të vitaminës C. Ka aq shumë vitaminë sa marinarët rekomandohet që kur nisen për rrugë të gjata duhet të furnizohen me sasi të mëdha të lakrës turshi dhe lëngut të portkallit që të mos vuajnë nga skorbuti, sëmundja e mungesës së vitaminës C. Kjo sëmundje është një efekt anësor i të kaluarit shumë kohë në det pa përdorur ushqimet e freskëta.
Përveç vitaminës C, proçesi i fermentimit lëshon acidin laktik dhe probiotikë, që ndihmojnë me tretjen. Të gjithë e dimë se frutat e freskëta dhe perimet përmbajnë antioksidantë natyralë që parandalojnë sëmundjet e zemrës dhe tumoreve.
Megjithatë jo të gjithë e dinë që ndërsa procesi i gatimit shkatërron antioksidantët, fermentimi i ruan ato. Turshitë përmbajnë sasi të moderuara të hekurit, magnesit, fosforit, potasiumit, thiaminës, robflavinës, niacinës, vitaminës B-6, folatit, vitaminës B12, vitaminës A, E, D dhe vitaminës K.
Sigurisht që nuk duhet tepruar me konsumimin e turshisë pavarësisht sa shumë të pëlqen. Duke qenë se turshia ka nivel të lartë aciditeti, mund të shkaktojë probleme me stomakun. Niveli i lartë i sodiumit nga ana tjetër rrit tensionin e gjakut.
Po të lëmë mënjanë shkencën, për mua personalisht, kudo që të jem në botë nuk ka pjatë më të rëndësishme se sa patatet e ziera me kvashenaya kapusta ose lakër turshi. Ndonëse ju po e lexoni këtë artikull në një ditë të ngrohtë që zakonisht nuk të shtyn të konsumosh turshi, kini parasysh që mbrëmjet janë të freskëta dhe ka shumë viruse përreth.
Përse mos të shfrytëzosh një produkt që të kujton dimrin dhe të kalosh një mbrëmje në shoqërinë e ngrohtë të mezes dhe turshisë. Ju bëftë mirë, ose siç themi në Rusi: Priyatnogo appetita!
*AgroWeb sjell Shqipërinë me sytë e një Ruseje që jeton në Tiranë prej dy vitesh. Liana Suleymanova ka studiuar për histori në Universitetin Amerikan në Bullgari ku u njoh me Shqipërinë, e shkuara e të cilës e tërhoqi në mënyrë të veçantë. Interesi për këtë vend u zhvillua më tej gjatë studimeve master në Central European University në Budapest dhe në Akademinë Diplomatike në Vienë, ku ajo studioi në detaje historinë e Shqipërisë, veçanërisht periudhën nga sistemi komunist në demokraci.
